صنعت نساجی یزد در عهد صفوی

چکیده با تثبیت سلسله صفوی همگام با اتحاد سیاسی کشور و امنیت راه ها، تجارت رونق گرفت و پیشه وری گسترش یافت. شاهان این خاندان که حامیان هنر وصنعت بودند زمینه های درخشش و ترقی صنعت نساجی به عالی ترین سطح خود در تاریخ ایران اسلامی را فراهم آوردند. در این میان یزد که خود سابقه ای دیرین در بافت پارچه داشت با حمله مغول به ایران به دلیل دور بودن از کانون های بحران خیز مقری جهت اسکان طیف های مختلف اجتماعی از جمله نساجان شد؛ چنان که از عصر ایلخانی به بعد و به خصوص با رشد مکاتب نگارگری در دوره تیموری و تأسیس مراکز هنری گوناگون، نام آن با چند مرکز عمده نساجی عجین شد. این منطقه بویژه در دوره شاه عباس اول به چنان مرتبه ای رسید که کارگاه هایش پارچه های مورد نیاز دربار و اشراف را با طرح و نقش های انتخابی توسط حکومت مرکزی تولید می کردند. از طرفی حمایت و تشویق سلاطین وقت باعث شد که همراه با گسترش کارگاه های بافت، طیف وسیعی از اهالی به این حرفه متمایل شوند؛ که در این میان طراح برجسته، غیاث الدین علی نقشبند یزدی، سرآمد همه آنان محسوب می شود. او مبتکر بافت نوعی پارچه به شیوه ای خاص به نام «چند تایی» است، علاوه براین مهارت وی در بافت زربفت های نفیس و مخمل های گل-برجسته با ارائه الگوهایی خاص و طرح های بدیع باعث شد تا در دوران مذکور بافته هایی به سبک یزد تولید شده و نقشه های آن در دیگر مناطق نیز بکار گرفته شود. به طور کلی هدف از این پژوهش که به شیو? توصیفی ـ تحلیلی انجام شده آن است تا ضمن واکاوی در آثار و متون تاریخی، جایگاه صنعت نساجی در یزد عصر صفوی را از چند جهت مورد بررسی قراردهد: بازتاب خصایص تاریخی یزد در ایجاد آرامش و امنیت نسبی روزگار صفوی، رشد شهرنشینی و پیشه وری درآن دوران ، گستردگی صنعتی که در تنوع پارچه و طرح و نقش های بافته ها نمود یافت و پرورش طراحان برجسته ای چون غیاث الدین علی یزدی که بزرگ ترین نقشبند تاریخ نساجی ایران اسلامی بود.